Sipan Hota is fotograaf. Zijn foto’s vertellen wie hij is. Ze nemen je mee naar het binnenste van zijn ziel: donker en melancholisch, maar altijd op zoek naar schoonheid. Zijn foto’s vormen zijn levensverhaal. Een verhaal dat begon in Amuda, Syrië maar ook hoofdstukken kent in Damascus, Turkije, Bulgarije, Duitsland en België. Een verhaal van een jonge man, zoon, broer, echtgenoot, vader, vriend en vluchteling.

Sipan groeide op als Koerd in Amuda, een dorp in het noordoosten van Syrië, dichtbij de grens met Turkije. ‘Ik vond alles leuk aan mijn geboortedorp. Het was er klein maar gezellig, ons huis bevond zich in het groen. Wanneer je onze straat uitliep richting het noorden zag je de bergen van Turkije aan de horizon. De hemel kleurde zwart, wit en alle kleuren daartussen. Het was een ongelooflijk uitzicht. Als jongste van een gezin met zeven kinderen, werd ik verwend. Ik kreeg veel aandacht en m’n broers en zussen trokken me op sleeptouw. Mijn mooiste herinnering uit m’n kindertijd is het beklimmen van een heuvel dichtbij onze thuis in Amuda met m’n twee oudste broers en zus. Op de top keken we samen naar de zonsopgang. Ik was pas vijf jaar oud, maar wat ik toen zag en voelde zal ik nooit vergeten.’ Hij beschrijft me zijn herinnering aan z’n kindertijd niet in woorden maar in beelden. Een fotograaf word je niet, maar ben je.

Eigen camera

Als 18-jarige krijgt Sipan zijn eerste camera cadeau van z’n broer na het behalen van zijn diploma secundair onderwijs. Het is dan 2007, het bezitten van een camera in Amuda staat gelijk aan het bezitten van een fortuin. ‘We waren dat toen niet gewoon, een camera in het straatbeeld. Als Koerd moesten we constant op onze hoede zijn. Als je een foto trok in de stad, stond er de volgende dag gegarandeerd iemand van de inlichtingendienst aan je deur. Er waren wel enkele fotostudio’s in de regio, maar mensen kochten toen camera’s in Turkije of Libanon. Ik kreeg de kans om een camera te lenen van een vriendin die er een mee bracht uit het buitenland. Toen ontdekte ik dat ik talent had. Voorheen was ik altijd aan het wachten op iets anders: ik schreef poëzie, artikels en vertaalde teksten, maar tijdens het fotograferen voelde ik wie ik ben. Ik ging daarna naar een lokale studio in de stad en vroeg er advies over het kopen van een eigen camera. Ze hadden er slechts twee in de aanbieding, ik koos de digitale camera omdat de eigenaar er niet mee kon werken. Mijn broer vulde mijn eigen spaarcenten aan zodat ik ze kon kopen en zorgde zo voor die vonk die ik nodig had om mijn talenten verder te ontwikkelen.’

The soul is sweet

‘In 2008 verliet ik Amuda en verhuisde naar de hoofdstad. Ik woonde er in een studentenhuis in Oud Damascus en studeerde Engelse literatuur aan de universiteit. Drie jaar later begon de oorlog, maar de lessen gingen gewoon door. Elke dag tegen valavond kon je in de verte bommen zien vallen aan de horizon, onze gebouwen trilden en om de 300 meter was er een checkpoint van het Syrische leger. Na een tijd neemt de onrust je eigen lichaam en geest over. Op een winteravond in december nam ik een foto van een roos die groeide onder een brug in de stad, President Bridge. Dat beeld van ontluikende natuur tussen een hoop ijzer op een autosteenweg onder een brug trok me aan. Zodra ik onder de brug was om te fotograferen, kwam er politie op me af. Ze bestookten me met vragen en waren achterdochtig. De sfeer was grimmig en ik werd veertien uur gevangen gehouden. Toen ze me vrij lieten werd ik overmand door angst en sloot mezelf dagenlang op in het studentenhuis.

Kompas

Diezelfde week werden in een ander studentenhuis in de stad 25 jongeren vermoord na een demonstratie. Toen bereikte ik een breekpunt. In onze cultuur zeggen ze: The soul is sweet. Dat betekent dat je alles moet opofferen om je eigen ziel te redden. Ik gaf m’n eigen studies en toekomst op en keerde na een telefoontje met mijn vader terug naar Amuda. Ik bleef er één jaar tot er ook daar demonstraties met dodelijk geweld werden afgestraft door het Syrische leger. Het was een dubbelzinnige situatie: ik moest afscheid nemen van vrienden en kon tegelijkertijd aan het werk als fotograaf en reporter om de dood te registreren. Ik wilde heel graag het onrecht dat ons werd aangedaan in beeld brengen, maar dat kon ik niet. Fotograferen doe ik met passie en die kon toen niet bloeien. Dezelfde periode deed de PYD (Democratische Uniepartij) een oproep aan alle mannen tussen de 18 en 35 jaar om zich te melden voor militaire dienst.

Maar opnieuw, the soul is sweet. Voor mij bestaat er geen enkele reden om een andere mens te doden. Vluchten was mijn enige optie. Die dag ben ik vertrokken en nooit meer teruggekeerd.’ Without a compass, like a ship made of paper and the waves taking care of your destination as well as your destiny.

Zijn zoektocht naar schoonheid en positiviteit leidt Sipan naar Turkije waar hij erin slaagt z’n eerste kortfilm af te werken. De opnames deed hij in z’n geboortedorp. ‘Mijn eerste film was simpel: ik focuste vooral op de idee en minder op de uitvoering. Een kind speelt met een bal tussen de velden. Plots ziet hij iets op de grond. Hij graaft een put, begraaft de kogels en loopt opnieuw naar de bal waarna hij verder speelt.’ Het thema van z’n eerste kortfilm dat in 2014 in première ging op het filmfestival in Rotterdam is onbewust een metafoor voor zijn levensverhaal. Na Turkije volgt een tocht door Bulgarije, Duitsland en als voorlopig eindpunt België. Hij had deze route niet ingepland. ‘Iedereen die de afgelopen tien jaar Syrië verliet, deed dit zonder kompas, like a ship made of paper and the waves taking care of your destination as well as your destiny.’ Onderweg neemt hij foto’s met z’n gsm. Zijn eerste camera is in Amuda achtergebleven. ‘Ik zat in een vluchtelingenkamp in Bulgarije, het was een oud militair kamp waar je tanks zag op het terrein met ernaast een vernield zwembad. Veel mensen verloren zichzelf in alcohol. Het was absoluut geen positieve plek maar wel één vol miserie. Als mens heb je een keuze: je kan de realiteit niet veranderen, maar je kan wel kiezen hoe je ermee omgaat. Ik ging op zoek naar kleine lichtpuntjes. Foto’s nemen was voor mij een manier om de dagen te overleven en te ontsnappen aan de realiteit.’

Dwaallicht

Sinds 2018 probeert Sipan samen met zijn vrouw Menal hun twee jonge dochters een thuis te geven. Zelf zoekt hij vooral zijn eigen weg, een weg die ingegeven wordt door passie en wat hem zelf gelukkig maakt. Geen weg die hem door allerlei officiële instanties lichtjes wordt opgedrongen. Na deelname aan het project Boekenambassadeurs van FMDO leert hij de directrice van de bibliotheek van de stad Oostende kennen. Hij vraagt haar of hij kan exposeren in één van de zalen van de bibliotheek en wordt met open armen onthaald. Zijn foto’s krijgen een plek in een geplande expo met tekst en beeld uit het boek Dwaallicht van Willem Elsschot. Symbolischer kan haast niet. ‘Ik selecteerde de foto’s voor de expo op mijn gevoel. Ik koos een eerste foto en de rest volgde vanzelf. Die foto’s vullen de leegte op die ik diep vanbinnen voel. De mainstream media brengt verhalen van vluchtelingen altijd negatief in beeld. Slecht nieuws brengen is hun specialiteit. Als artistieke fotograaf koos ik ervoor een verhaal te brengen vanuit een andere invalshoek en zo hoop te geven aan die mensen die nog steeds onderweg zijn naar een beter leven. Fotografie is een manier om mijn visie op het leven te delen met anderen.’

‘Op foto’s zou je niet je eigen naam moeten zetten opdat mensen weten wie de fotograaf is. Beelden moeten voor zichzelf spreken. Als ik mijn portfolio bekijk, dan zie ik geen deel van mezelf, ik zie mezelf. In elke foto zit een stuk van mijn ziel maar toch is een foto nemen geen beslissing, je neemt ze of je neemt ze niet. That’s it. Iedereen heeft zijn eigen ideeën, visie en herinneringen die redenen geven om kunst te maken. Iemand die gestorven is, een lied waar je samen met je geliefde naar luisterde, een gedicht, een film, … Alles is verbonden en wordt getoond in een foto.’

Dromen

Wanneer ik Sipan vraag of hij ooit terug wil naar Amuda, blinken z’n ogen op en schreeuwt z’n hele lichaam JA! ‘Ik zou de mensen hier missen, maar stel je voor dat ik opnieuw met m’n mama thee kan drinken in onze tuin.’ Er valt een stilte die pijn doet, maar dan vertelt hij over z’n dromen.

‘Op dit moment droom ik ervan een fotoacademie op te richten in Amuda. Ik ben een manier aan het zoeken om dit te realiseren. Zeker nu, meer dan ooit. De mensen daar zijn een wereld met wapens, moorden, geweld, bommen en tanks gewoon. Het enige wat hen rest is hoop. Het zou een mirakel zijn als ik hen die vonk – the spark to flame – kan geven. Een talent bezit je, maar je moet mensen de kans geven om het te ontwikkelen. Ik kan hen niet aanleren hoe je foto’s maakt, maar ik kan hen wel op weg helpen, materiaal en skills aanreiken om te groeien. Hier betekent een camera van pakweg twintig euro niets, daar kan het een levensverschil maken. Ik droom ervan om mensen hoop te geven via mijn passie, net zoals mijn broer dat deed door het schenken van mijn eerste camera.’

Meer over het werk van Sipan Hota op www.sipanhota.com.