21 mei staat elk jaar in het teken van Culturele Diversiteit. FMDO* ging in gesprek met Robert Tovmasyan uit Kortrijk, die meerdere culturen in zich draagt en zich als vrijwilliger inzet met een hart voor anderen. We zaten neer voor een gesprek met een koffie in het zonovergoten Gent, waar Robert meer vertelde over zijn levensverhaal en dromen. “Ik droom ervan alle grenzen tussen mensen en nationaliteiten af te breken. Racisme en discriminatie op basis van afkomst of taal uit de wereld te helpen.”
Je komt uit Oekraïne, maar je bent Armeens. Je draagt de culturen van twee landen in je mee. Kun je iets meer vertellen over je levensverhaal tot nu toe?
“Ik ben geboren in 1997 in Armenië. Die jaren waren heel zwaar en moeilijk voor Armenië. We noemen dat de donkere en koude jaren. Het waren de jaren na de val van de Sovjet-Unie, na de oorlog, en zelfs nu is de situatie daar nog steeds moeilijk.
Mijn familie besloot in 1999 van Armenië naar Oekraïne te verhuizen. Ik was toen nog een klein kind. Van 1999 tot 2013 heb ik in Oekraïne gewoond. Ik ging daar naar school.
Van 2013 tot 2017 woonde ik opnieuw in Armenië om mijn bachelor in de Taalkunde te behalen. Daarna verhuisde ik terug naar Oekraïne, naar Kyiv, waar ik mijn master Internationale Betrekkingen behaalde. Hierna begon ik te werken, om iets van mijn leven te maken.
In 2022 – ik denk dat iedereen dat wel weet – begon de oorlog. Ik besloot naar België te verhuizen, en hier woon ik nu.”
Wat heeft je doen besluiten om naar België te verhuizen?
“Het was heel spontaan. De eerste dag dat we Oekraïne verlieten, ontmoetten we mijn oom, de broer van mijn moeder. Een vriend van hem uit België was daar, en hij zei: ik heb een appartement in België, ik kan het aan jullie verhuren. We hadden niet echt een andere keuze, want het was moeilijk om een goede woonplaats te vinden. We dachten dat het een goede keuze zou zijn. We zijn toen rechtstreeks naar België verhuisd. De eerste twee weken woonden we in een opvangcentrum voor Oekraïense vluchtelingen, daarna verhuisden we naar Halle. Alles ging heel snel.”
Welke talen spreek je? En zijn er nog talen die je graag wil leren?
“Ik spreek Russisch, Armeens, Oekraïens, Engels en Nederlands. Ik kan niet zeggen welke taal het makkelijkst voor me is, want dat verandert elke dag. Gisteren sprak ik vloeiend Nederlands, vandaag Engels en Russisch, morgen misschien alleen Armeens. Ik weet niet hoe het werkt, maar vandaag spreek ik vlot Engels, en morgen lukt dat misschien helemaal niet.
Soms lachen mijn vrienden met mij wanneer ik iets in het Russisch wil zeggen en ineens overschakel naar het Engels. Maar ik voel dat zelf niet, het gebeurt gewoon automatisch. Dat is een probleem voor mensen met meerdere culturen.
Misschien wil ik Frans leren, omdat het leven in België dat vraagt. Grappig verhaal: toen ik in Armenië Taalkunde studeerde, hadden we vier jaar Franse les aan de universiteit. Ik vond die lessen niet leuk en zei tegen mijn leraar: ik zal nooit in Frankrijk wonen, waarom moet ik dan Frans leren? En nu woon ik in België en Frankrijk ligt op twee kilometer van mijn huis. Ik versta ongeveer dertig procent van wat mensen zeggen in het Frans, maar ik kan het nog niet spreken. Het vraagt veel tijd.
We hebben een mooi gezegde in het Russisch dat betekent: hoe meer talen je kent, hoe gemakkelijker het is om contact te maken met mensen. Ik voel geen grenzen. Als ik naar Italië reis, probeer ik Italiaans te spreken. Als ik naar Spanje ga, probeer ik Spaans. In Oostenrijk, Duits.
Ik hou niet van Duolingo, school of lessen – dat werkt niet voor mij. Ik kan maar twintig minuten mijn aandacht erbij houden. Voor mij werkt de praktijk beter. Drie jaar lang probeerde ik Nederlands te leren op school. Ik leerde een beetje, maar de laatste vier maanden is mijn Nederlands veel beter, gewoon door constant te oefenen. Ik luister hoe mensen woorden uitspreken. Uitspraak is voor mij belangrijker dan woordenschat. Ik geef prioriteit aan duidelijke communicatie.”
Mensen met een multiculturele achtergrond zien zichzelf vaak als wereldburgers. Hoe ervaar jij dat?
“Wat burgerschap betreft: ik voel me meer Armeniër. De Armeense cultuur zit dieper in mij. Maar ik voel geen grenzen.
Ik hou van het concept van de Europese Unie, waar landen geen grenzen hebben en je vrij kan reizen. Voor mij is dit hetzelfde. Ik zie geen grenzen tussen mensen, talen, nationaliteiten of landen. Ik kan tussen alles reizen.
Ik heb vrienden op elk continent. Ik voel me op mijn gemak bij elke nationaliteit, ook dankzij mijn communicatieskills. De multiculturele persoonlijkheid in mij zegt: alles is vrij.”
In welke cultuur voel je je het meest thuis? Of, hoe definieer jij ‘thuis’?
“Ik voel me meer Armeens dan Oekraïens. Maar de Oekraïense cultuur is ook een groot deel van mij. In Oekraïne ben ik nog steeds Armeniër. In Armenië ben ik Armeniër. Hier ben ik Armeniër.
Thuis is de plek waar je altijd naartoe terugkeert na het reizen, of waar je familie is. We zijn met zes: mijn ouders, mijn broer, ik en mijn zus met haar dochter. Drie generaties dus.
Nu is thuis België. België heeft me een kans gegeven om een nieuw leven op te bouwen. Voor mij is thuis nu België. In Armenië ben ik intussen een buitenlander, omdat ik zo lang in Oekraïne heb gewoond.”
Wat is volgens jou de grootste uitdaging voor mensen met een multiculturele achtergrond vandaag?
“Een thuis vinden. Een plek waar je je echt thuis voelt. Overal ben je een beetje een buitenlander. Armeniërs voelen dat heel sterk. Je vindt Armeniërs over de hele wereld. Je vindt altijd wel een Armeense kerk of iets van Armeense afkomst, in Thailand, op de Filipijnen, in Cuba, … overal.
Daar zijn we vreemden omdat we Armeniër zijn. En in Armenië zijn we vreemden omdat we ooit vertrokken zijn.
Het is dus moeilijk om echt een thuis te vinden. Dat is volgens mij de grootste uitdaging voor mensen met meerdere culturen.”
“De multiculturele persoonlijkheid in mij heeft alle vormen van discriminatie en racisme weggenomen. Ik zie geen verschillen tussen mensen. Ik zie ménsen.”
Wat zijn de grootste kansen die het met zich meebrengt?
“Communicatie. We zijn vaak opener in contact met anderen. De talen die je kent zijn als sleutels: ze openen deuren naar nieuwe werelden. Je voelt je vrijer, hebt meer zelfvertrouwen om te praten, vragen te stellen en verhalen te delen.
De multiculturele persoonlijkheid in mij zorgt ervoor dat ik geen onderscheid maak. Ik zie geen verschillen tussen mensen. Ik zie gewoon mensen. Dat stelt anderen ook op hun gemak.
Communicatie is, denk ik, de grootste kracht in de wereld. Dat merkte ik al toen ik politicus was in Oekraïne: mijn werk ging over praten met mensen. Nu, bij FMDO, is dat nog steeds zo. Ik praat met nieuwkomers, met mensen van hier, met overheden. Ik ben altijd in gesprek. Mijn werk is honderd procent communicatie, en maar één procent ‘echt’ werk.” (lacht)
Misschien voelt het voor jou zelfs niet als werk?
“Klopt. Ik heb niet het gevoel dat ik aan het werk ben. Ik doe wat ik graag doe. En dat is de beste combinatie: werk dat niet als werk voelt.
Gisteren vroeg een collega mij om advies voor nieuwe collega’s. Ik zei: “Geniet van je werk.” In mijn vorige job keek ik uit naar het moment dat ik naar huis kon. Nu is dat anders.
Binnenkort is er een evenement en ik kijk er echt naar uit. Ik mag dan weer iets betekenen voor FMDO. Ik groei als persoon, en de organisatie groeit mee. Nogmaals: communicatie is de grootste kracht, zeker in netwerking.”
Je noemt jezelf een professionele vrijwilliger. Wat betekent dat voor jou?
“Als ik zeg dat ik een professionele vrijwilliger ben, bedoel ik dat ik al tweeënhalf jaar alleen maar vrijwilligerswerk doe. Voor een andere organisatie begeleidde ik zo’n zeventig activiteiten. Ik gaf Engels op taalkampen in Vlaanderen en Wallonië en werkte er als animator. Ook werkte ik als vrijwilliger voor het project Onderwijsambassadeurs (project van FMDO waarbij enthousiaste vrijwilligers met een migratieachtergrond hun kennis en ervaring over onderwijs in Vlaanderen in hun eigen taal doorgeven aan anderstalige ouders) van FMDO in Kortrijk.
In Kortrijk, waar ik woon, kennen veel mensen mij als vrijwilliger. Een vrouw zei ooit tegen mij: “Jij bent het symbool van sociaal werk en vrijwilligerswerk in Kortrijk.” Vrijwilligerswerk is geen beroep, maar voor mij is het dat intussen wel.
Mijn verhaal bij FMDO begon in 2023. Ella had iemand nodig voor het project Onderwijsambassadeurs en ik ontmoette haar in de zomer. Zo leerde ik de organisatie beter kennen. Later, toen ik op zoek ging naar werk, kwam ik in contact met het Team Up-project (matcht mentoren en werkzoekenden met een migratieachtergrond in West-Vlaanderen) van FMDO. Nora hielp me een mentor te vinden. Die mentor bezorgde mij de vacature van FMDO en hielp me bij de voorbereiding van mijn sollicitatie.
Ik had toen nog niet veel ervaring, maar ik kreeg het beste aanbod van mijn leven: een BIS-stage bij FMDO, via directeur van FMDO, Ivy Goutsmit. Nu werk ik hier en ik ben heel blij dat ik dat mag doen.
Ik heb iets opgebouwd: een netwerk. Veel mensen kennen mij al in mijn stad, ook al woon ik hier nog maar twee jaar. Mensen kennen mij als persoon en als vrijwilliger. Ze weten: als er hulp nodig is, ben ik er.
Naast mijn werk met organisaties help ik mensen met vertalingen. Mijn talen zijn niet perfect, maar ik kan goed helpen, vooral oudere mensen uit Oekraïne die alleen Russisch of Oekraïens spreken.
Voor de organisatie “Compagnie Cordial” help ik bij inschrijfdagen voor nieuwe vrijwilligers in Leuven, Gent en Kortrijk. Ze vragen mij vaak om te vertalen. En ik help altijd. Vorige maand hielp ik nog een Oekraïens gezin.
Misschien is het nu wat rustiger, omdat veel Oekraïners hier al langer zijn en hun weg stilaan vinden, maar ik blijf klaarstaan.”
Zie je nog steeds veel mensen uit Oekraïne naar België komen?
“Ja. De oorlog is nog steeds bezig. Het is niet meer zoals in het begin, maar steden liggen nog steeds onder vuur. Als je daar woont, wil je veilig zijn. Je wil in een land leven waar je niet bang hoeft te zijn om te sterven.
Ik wil niet alleen Oekraïners helpen, maar ook Armeniërs, Russen, iedereen die hulp nodig heeft.”
Beïnvloedt jouw multiculturele achtergrond je reislust?
“Zeker weten. Ik ben erg nieuwsgierig naar andere culturen.
Bijvoorbeeld: de Italiaanse cultuur, en vooral die van Sicilië, lijkt heel erg op de Armeense. Er is een grap dat Italianen de Armeniërs van Europa zijn. We lijken op elkaar. We hebben dezelfde emoties, en we praten met onze handen.”
“Reizen opent je geest. Het toont je alle mogelijkheden. Stap voor stap.”
Wat heb je over jezelf geleerd tijdens je reizen?
“Ik heb geleerd dat ik vanbinnen nog steeds die kleine jongen ben die ervan droomt de wereld te zien.
Toen ik het Vaticaan en de Eiffeltoren zag, dacht ik: “Weet je nog, toen je klein was en die plekken op televisie zag? Nu ben je er écht.” Ik voel me nog steeds die jongen die alles wil ontdekken.
Misschien is dat anders voor mensen die in Europa opgroeiden. Maar als je in een klein stadje opgroeit, zonder kansen om te reizen, dan opent reizen echt je geest. Je voelt je sterker. Je denkt: als ik dit kon zien, dan kan ik nog meer zien. Reizen toont je de mogelijkheden, stap voor stap.”
Wat was je mooiste reis tot nu toe?
“Italië. Overal. Elke plek was mooi. Vooral Como en Bellagio. Onbeschrijfelijk. Op het meer, met een boot… Ik hou ervan hoe Italië het oude en het moderne combineert. Dat is net als in Armenië. Daar zie je ook kastelen naast moderne gebouwen. Mooie contrasten. Ik hoop dat ik ooit nog Griekenland mag bezoeken, want daar is het net zo.”
“Hier maakt het niemand uit waar je vandaan komt. Mensen kijken naar je goedheid. Ik droom ervan dat de wereld zo kan zijn.”
Waar droom je van? Wat is jouw visie op een multiculturele toekomst?
“Mijn droom is om alle grenzen tussen mensen en nationaliteiten af te breken. Ik wil racisme en discriminatie op basis van afkomst of taal de wereld uit helpen.
Ik heb mijn hele leven, als Armeniër, discriminatie meegemaakt. Maar hier maakt het niemand uit waar je vandaan komt. Mensen kijken naar je goedheid. En dat is alles. Zo wil ik dat de wereld is.
Een wereld zonder discriminatie is een belangrijk doel. Ik snap niet waarom iemand denkt dat zijn of haar nationaliteit beter is dan die van iemand anders. Waarom? Hoezo? Dat gevoel maakt je machteloos.
De oorlogen die we voeren zijn oorlogen van elke natie. Armenië is een klein land, met Armeniërs, Jezidi’s, Assyriërs. We zijn broeders. We wonen dicht bij elkaar. Zo wil ik dat de wereld ook is.
Oorlogen en discriminatie breken de kern van het leven. Ik wil mijn leven niet verspillen aan haat. Dat brengt niets.
Emoties zijn het belangrijkst. Het is beter om iemand een positieve emotie te geven. Als je iets positiefs geeft, krijg je ook iets positiefs terug – gewoon door te geven.”
Wil je ook meedoen als vrijwilliger bij FMDO? Bekijk alle vacatures op www.fmdo.be/word-vrijwilliger-bij-fmdo.
FMDO vzw (Federatie Mondiale en Democratische Organisaties) verbindt en versterkt mensen in deze diverse samenleving. Ze doen dit met sociaal-culturele verenigingen van mensen met een migratieachtergrond en met gedreven vrijwilligers die het hart van FMDO vormen. www.fmdo.be
Tekst door FMDO-jobstudente Aerin Thijs